نقش مسیر شغلی در موفقیت جوانان

در حال حاضر اشتغال به کار جوانان مانند گذشته ساده نیست. برای اینکه یک جوان بتواند از آینده شغلی خود مطمئن شود نیاز به مسیر شغلی دارد. مسیرشغلی یا همان کاراراهه شغلی، آن چیزی است که یک فرد در طول سالیان متمادی در شغل خود با آن مواجه خواهد شد.

مسیر شغلی چیست و چرا اهمیت دارد؟

در گذشته شغل‌ها وضعیت ثابتی داشته‌اند، زمانی‌که فردی دارای حرفه‌ای می‌شد می‌دانست اگر کار خود را به درستی انجام دهد می‌تواند در طول سالیان آینده چه جایگاهی را به‌دست آورد. بعد از انقلاب صنعتی و به خصوص با رشد اینترنت و فضای مجازی شاهد این هستیم که شغل‌ها دیگر جایگاه ثابتی ندارند و یک نفر نمی‌تواند مسیر شغلی که در آینده با آن مواجه می‌شود را به راحتی حدس بزند.

به همین دلیل بسیاری از مدیران کسب و کارها با طراحی مسیرشغلی(Career Path) سعی دارند به شاغلین در حرفه‌های مختلف کمک کنند تا به یک مدل ذهنی از جایگاه شغلی خود دست پیدا کنند.

مسیر شغلی دنباله‌ای از شغل‌هاست که یک فرد پس از کسب تجارب کافی می‌تواند به آن دسترسی پیدا کند و در واقع نشان‌دهنده رشد جایگاه یک فرد در سازمان است. مسیرشغلی به سازمان و فرد شاغل کمک می‌کند تا به سمت اهداف حرکت کنند تا به رشد کافی برسد.

فرد شاغل در یک پست سازمانی وقتی که مسیر شغلی خود را بداند می‌تواند برنامه‌ریزی لازم برای دستیابی به مهارت‌های مورد نیاز را انجام دهد. در واقع مسیرشغلی یک نقشه کامل از اتفاقاتی است که در طول زمان برای یک فرد شاغل رخ خواهد داد.

برنامه‌ریزی مسیر شغلی

سازمان‌ها در گذشته به نسبت بزرگ بودند. به همین دلیل از بودجه لازم برای جذب نیرو برخوردار می‌شدند. با بازنشسته شدن یک فرد، شخص دیگری جایگزین وی می‌گردید.

اما با رشد اقتصاد و دیجیتالیزه شدن کسب و کارها، شاهد این هستیم که سازمان‌های بزرگ جای خود را به شرکت‌های کوچک و متوسط داده‌اند. در این شرکت‌ها هر جایگاه شغلی نیاز به مهارت‌های خاصی دارد. عدم تسلط به این مهارت‌ها باعث می‌شود تا عملکرد سازمان به شدت دچار مشکل شده و بهره‌وری کاهش پیدا کند.

به همین دلیل مدیران کسب و کار ها سعی دارند تا با برنامه‌ریزی مسیر شغلی، همواره نیروهای جایگزین را برای پست‌های مختلف در نظر بگیرند.

چگونه به برنامه‌ریزی مسیر شغلی بپردازیم؟

همانطور که در بالا گفتیم داشتن یک مسیر شغلی می‌تواند به کسب و کارها کمک کند تا نیروی انسانی مورد نیاز خود را برای پست‌های مختلف سازمانی در اختیار داشته باشند. تغییر شغل برای پرسنل هر سازمانی امری طبیعی محسوب می شود. برنامه‌ریزی مسیرشغلی به مدیران منابع انسانی و پرسنل یک سازمان کمک می‌کند تا بتوانند برای دستیابی به اهداف سازمانی طرح‌های مشخصی را اجرا کنند.

این طرح‌ها می توانند در قالب دوره‌های آموزشی، بازآموزی یا حتی تجربه‌اندوزی باشند. هدف از برنامه‌ریزی مسیر شغلی؛ مشخص نمودن فرایندهای ارتقاء شغلی در پرسنل یک سازمان است تا بدین وسیله جلوی ایجاد نارضایتی در افراد گرفته شود.

مراحل طراحی مسیر شغلی

همان‌طور که گفتیم شناخت مسیر شغلی نه تنها باعث ایجاد انگیزه در کارکنان یک سازمان می‌شود بلکه به مدیران منابع انسانی کمک می‌کند تا بتوانند برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای آینده سازمان خود داشته باشند. مراحل طراحی مسیرشغلی عبارت‌اند از:

1- ارزیابی

در هر سازمانی برای اینکه بتوان کارراهه شغلی طراحی کرد بایستی در اولین مرحله به ارزیابی دقیقی از نیازهای سازمان پرداخت. اینکه سازمان در حال حاضر و در سالیان آینده به چه مهارت‌هایی نیاز دارد به ما الگوهای مشخصی برای طراحی مسیر شغلی خواهد داد.

2- شناخت نیروی انسانی

در مرحله دوم بایستی با کمک‌ ابزارهایی نظیر تست‌های شخصیت‌شناسی به یک شناخت درست از نیروی انسانی فعال در یک سازمان دست یافت. اینکه هر فردی در حال حاضر چه قابلیت‌هایی دارد و در گذر زمان می‌تواند به چه ظرفیت‌های دیگری دست پیدا کند در طراحی کارراهه شغلی تاثیر گذار است.

هر چند برخی از مدیران منابع انسانی معتقدند که در طراحی یک مسیر شغلی تنها بایستی به نیازهای سازمانی توجه داشت اما در نظریه‌های جدید مدیریتی توجه به نیاز سازمان در کنار ظرفیت‌های نیروی انسانی برای طراحی مسیرشغلی مد نظر قرار گرفته است.

3- برگزاری جلسات هم اندیشی

تعیین مسیر شغلی افراد تنها یک موضوع سازمانی نیست که مدیران ارشد به طراحی آن بپردازند. بلکه برای داشتن مسیرشغلی باید در جلسات هم‌اندیشی بین مدیران و کارکنان درباره کارراهه شغلی بحث‌هایی صورت پذیرد تا طرفین به نتیجه مناسب و مورد قبول دست پیدا کنند.

4- تقویت مهارت‌های فردی

در طراحی مسیر شغلی بایستی به ظرفیت‌های درون سازمانی توجه ویژه‌ای داشت. به عنوان مثال اگر یک کارمند در سازمان می‌تواند با یادگیری مهارت و تقویت توانایی‌های خود یک پست جدید را در اختیار بگیرد باید امکانات لازم را در اختیار او گذاشت. تنها در شرایطی که یک سازمان نیاز مبرم به یک مهارت خاص داشته باشد و زمان کافی برای استفاده از ظرفیت‌های موجود درون سازمانی نباشد می‌توان به سراغ استخدام فرد جدیدی رفت.

5- مستندسازی و ذخیره اطلاعات

تعریف یک مسیر شغلی نباید به صورت شفاهی باشد. بلکه باید تمامی اطلاعات و صورت‌جلسات به صورت مکتوب ذخیره‌سازی شوند. این مستندات به مدیران کمک می‌کند تا در آینده بتوانند عملکرد نیروی انسانی را بر اساس این مستندات انجام دهند.

نکته مهم این است که طراحی مسیرشغلی یک فرآیند مستمر است یعنی ممکن است همواره نیاز به ایجاد تغییراتی در کارراهه شغلی وجود داشته باشد. این تغییرات منجر به بهبود عملکرد شخصی و در مجموع باعث توسعه و پیشرفت یک سازمان خواهند شد.

مسیر شغلی و مهارت‌آموزی

هدفمندی در فراگیری مهارت‌های جدید اهمیت دارد. متاسفانه در آموزش‌های فنی تنها سعی می‌شود تا مجموعه‌ای از مهارت‌ها به افراد انتقال یابد. این در حالی است که بسیاری از مهارت‌آموزان هرگز دلایل یادگیری یک مهارت را متوجه نمی‌شود. اگر مسیر شغلی هر فردی قبل از فراگیری مهارت‌ها مشخص شود کارآموز به خوبی دلیل یادگیری توانایی‌های جدید را متوجه می‌شود.

کشورهای در حال توسعه برای اینکه بتوانند به رشد کافی دست پیدا کند و هزینه‌های آموزش نیروی انسانی را کاهش دهند به طراحی مسیرشغلی توجه کافی دارند. زیرا آن‌ها به این واقعیت دست پیدا کرده‌اند که اشتباه در طراحی مسیر شغلی یا حتی انتخاب نادرست یک کارراهه شغلی نه تنها باعث آسیب به یک فرد می‌شود بلکه ممکن است موجب کاهش بهره‌وری در سازمان گردد.

مدیریت مسیر شغلی

طراحی مسیر شغلی از اهمیت زیادی برخوردار است، اما مهمتر از آن مدیریت کارراهه شغلی خواهد بود. زیرا اکثر نارضایتی‌های پرسنل از عدم تحقق اهداف یک مسیر شغلی است. یک کارمند یا نیرویی فنی انتظار دارد تا پس از گذراندن مراحلی بتواند به جایگاه شغلی بالاتری دست یابد. اگر مدیریت مسیرشغلی به درستی انجام نشود رشد شغلی صورت نخواهد پذیرفت، که این قضیه نارضایتی شدید نیروی کار و خروج از سازمان را به همراه خواهد داشت.

مهم‌ترین مزایای مدیریت مسیر شغلی عبارت‌اند از:

افزایش کیفیت عملکرد کارکنان
استفاده درست از استعداد و بهبود بهره‌وری سازمانی
حفظ کارکنان در سازمان برای مدت طولانی
رشد شغلی و افزایش رضایت کارمندان
خلق ایده‌های جدید برای ایجاد فرصت‌های طلایی در سازمان
استفاده از ظرفیت‌های درون سازمانی به جای استخدام نیروهای جدید
افزایش انگیزه فعالیت و بهبود کیفیت زندگی کاری نیروی انسانی
برگذاری دوره‌های آموزشی هدفمند برای ارتقاء توانایی‌های نیروی انسانی

بهبود مسیر شغلی

در طراحی کارراهه شغلی ممکن است اشتباهاتی وجود داشته باشد یا به علت تغییرات تکنولوژیکی نیاز به اصلاحاتی پیدا کند. بهتر است مدیران منابع انسانی در بازه‌های زمانی مشخص به بررسی مسیرهای شغلی در سازمان بپردازند و به اصلاح یا بهبود این مسیرها اقدام کنند.

بهینه‌سازی مسیر شغلی به مدیران دید کافی در مورد وضعیت سازمان و دستیابی به اهداف را می‌دهد. یک مدیر با تجربه سعی می‌کند تا مسیرشغلی را بر اساس ظرفیت‌های فردی پرسنل خود طراحی کند. نیرویی که توانمند است باید موقعیت‌های بهتری در اختیار وی قرار گیرد تا با رکود در کار مواجه نشود. بسیاری از پرسنل زمانی که با چالش جدی در کار مواجه نباشند دچار بی‌انگیزگی می‌شوند. در مشاغل فنی توجه به طراحی مسیر شغلی اهمیت زیادی دارد زیرا باعث می‌شود تا پرسنل با پشتکار بیشتری فعالیت کنند.

سخن پایانی

طراحی مسیر شغلی یکی از موضوعات مهم در مهارت‌آموزی است به همین دلیل بهتر است قبل از انتخاب یک رشته فنی به ارزیابی مسیرشغلی پرداخته شود. شناخت جایگاه اجتماعی یک حرفه توسط مهارت‌آموزان می‌تواند به آن‌ها در انتخابی آگاهانه کمک کند.

مجمع خیرین توسعه و ترویج آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، سعی دارد تا با ارائه راهنمایی‌ها و مشاوره‌های لازم به جوانان، زمینه را برای آموزش‌های مهارتی به آن‌ها فراهم آورد و به آن‌ها کمک کند تا در حرفه مورد علاقه خود مشغول به کار شوند.