آشنایی با رشته‌های فنی و حرفه‌ای

انتخاب رشته تحصیلی یکی از موضوعات مهمی است که نوجوانان و جوانان با آن مواجه هستند. انتخاب رشته تحصیلی به طور مستقیم بر روی انتخاب شغل آینده جوانان تاثیر خواهد گذاشت. تا همین چند سال پیش در ایران مدرک‌گرایی اهمیّت داشت و افراد زیادی به جنبه اشتغال‌زایی یک رشته توجهی نداشتند. امّا در چند سال اخیر و با توجه به افزایش روزافزون آمار بیکاری توجه به رشته‌های فنی و حرفه‌ای افزایش پیدا کرده است.

در رشته‌های فنی و حرفه‌ای، بیشترین توجه به مهارت‌آموزی جوانان است. از همین‌رو، فارغ‌التحصیلان هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای زمینه اشتغال و شروع به کار بیشتری دارند.

نقش مهارت در اشتغال جوانان

بسیاری از صنایع و شرکت‌های فنّاور به دنبال جذب و استخدام نیروی انسانی ماهر و توانمند هستند. این در حالی است که اکثر جوانان در دوره متوسطه و دبیرستان‌ها مهارت فنی چندانی را نمی‌آموزند. دردناک‌تر از آن اینکه در دانشگاه هم تنها به ارائه مباحث تئوری به جوانان بسنده می‌شود. به همین دلیل جوان ۲۳، ۲۴ ساله هنگامی که قصد ورود به بازار کار را پیدا می‌کند با معضل بزرگی به نام عدم مهارت کافی مواجه می‌شود.

رشته‌های فنی و حرفه‌ای از بدو تاسیس به دنبال کاهش این معضل بوده‌اند. هر چند که برخی از رشته‌های فنی در هنرستان‌ها نیز نتوانسته‌اند جنبه عملی را در هنرآموزان تقویت کنند؛ بسیاری از رشته‌های فنی و حرفه‌ای با توانمند کردن جوانان توانسته‌اند زمینه اشتغال و کارآفرینی را در میان جوانان مستعد فراهم آورند.

 اگر شما هم به دنبال اشتغال خود هستید یا قصد دارید زمینه را برای اشتغال جوانان فراهم آورید ادامه مقاله را با دقّت مطالعه کنید تا با آشنایی بیشتر با رشته‌های فنی و حرفه‌ای زمینه‌های مناسب برای اشتغال را شناسایی کنید.

چرا رشته‌های فنی و حرفه‌ای بهتر از دبیرستان‌ها هستند؟

در دبیرستان‌ها بر حسب رشته (ریاضی‌فیزیک، انسانی یا علوم‌تجربی) به دانش‌آموزان مباحث تئوری آموزش داده می‌شود. هرچند این مباحث برای تقویت پایه علمی دانش‌آموز ضروری است امّا نمی‌تواند ارزش‌آفرینی چندانی را در آن‌ها ایجاد کند.

تمامی کشورهای صنعتی و پیشرفته در چند دهه اخیر به این واقعیت پی برده‌اند که برای ایجاد رشد صنعتی و داشتن اقتصاد پویا نیاز به نیروی انسانی توانمند و ماهر دارند. به همین دلیل این کشورها با تغییر رویکرد خود به سراغ آموزش‌های عملی و مهارتی رفته‌اند.

در ایران دانش‌آموزان دبیرستانی بعد از اتمام تحصیل با سد بزرگی به نام کنکور مواجه شوند. افرادی هم که وارد دانشگاه می‌شوند در آنجا با مفاهیم آکادمیک و تئوری مواجه هستند. به طوری که بعد از فارغ‌التحصیلی دارای مهارت کافی نیستند. چنین افرادی درسن ۲۴ یا ۲۵ سالگی به دنبال مهارت‌آموزی در مراکز فنی و حرفه‌ای می‌روند که برای آموختن کارهای عملی سن چندان مناسبی نیست.

رشته‌های فنی و حرفه‌ای از ابتدا رویکرد مهارت‌آموزی را در پیش می‌گیرند و سعی دارند تا با قرار دادن هنرآموزان در محیط کار واقعی زمینه را برای تجربه کردن و یادگیری بیشتر فراهم آورند. در رشته‌های فنی و حرفه‌ای کار عملی در کنار مباحث تئوری به دانش‌آموز آموزش داده می‌شود. از همین رو، هنرآموزان زمینه لازم برای ادامه تحصیلات هدفمند دانشگاهی را در اختیار دارند. تجربه نشان داده است که فارغ‌التحصیلان هنرستانی که به سراغ ادامه تحصیل دانشگاهی می‌روند، می‌توانند به موفقیت‌های بیشتری دست پیدا کنند.

 مهارت آموزی یا مدرک گرایی؟!

شرایط اقتصادی و نرخ بیکاری بالا در جامعه ایران باعث شده است تا مانند گذشته مدرک‌گرایی ارزش چندانی نداشته باشد. به علاوه بسیاری از شرکت‌های فنّاور و دانش‌بنیان به اهمیّت تجربه و توانایی افراد پی برده‌اند و به همین دلیل بیشتر استخدام‌های بخش خصوصی براساس مهارت‌های افرادشکل می‌گیرد. بدون شک داشتن مدرک دانشگاهی در کنار مهارت می‌تواند ارزشمند باشد ولی فراموش نکنیم که استخدام کارشناس یا کارشناس ارشد بدون مهارت نمی‌تواند برای یک سازمان مزیت خاصی را ایجاد کند.

بنابراین نیاز است تا در بین خانواده‌ها و جامعه ایرانی، فرهنگ مدرک‌گرایی کنار گذاشته شود و به سمت فرهنگ مهارت‌ورزی و کارآفرینی حرکت کنیم. قطعاً با این تغییر رویکرد شاهد ایجاد تحولات عظیمی در بین شرکت‌های خصوصی و حتی سازمان‌های دولتی خواهیم بود.

اهمیت درآمدزایی و اشتغال در انتخاب رشته‌های فنی و حرفه‌ای

رشته‌های فنی و حرفه‌ای از بدو ایجاد تاکنون دچار تغییرات بسیاری شده‌اند. تغییرات فنّاوری و رشد برخی از صنایع باعث شده است تا بعضی از رشته‌های فنی دیگر جایگاه گذشته را نداشته باشند. همچنین نبود سیاست‌های کلی و مطالعات لازم در دولت‌های گذشته موجب شده تا برخی از رشته‌ها به صورت مقطعی مورد توجه انبوه هنرآموزان قرار بگیرند. که در ادامه به علّت نبود زیرساخت‌های لازم، این هنرجویان بعد از فارغ التحصیلی بیکار مانده‌اند.

به همین دلیل در زمان انتخاب رشته در هنرستان ها باید به سه بعد اساسی زیر توجه داشت:

• نرخ اشتغال به کار فارغ‌التحصیلان آن رشته
•  میزان متوسط درآمد هر فارغ‌التحصیل
•  علاقه و انگیزه هنراموز و آن رشته تحصیلی و صنعت مرتبط با آن

فراموش نکنیم، اشتغال هر فرد علاوه بر میزان مهارت او به سطح مهارت‌های نرم و ارتباطیش هم بستگی دارد. امّا اگر آمار کشوری یا منطقه‌ای در زمینه میزان اشتغال در یک رشته فنی و حرفه‌ای را بررسی کنیم، می‌توانیم به جایگاه نیاز به یک رشته فنی در صنایع پی ببریم. دریافت مشاوره از متخصصین آموزش‌های فنی و حرفه ای و کارآفرینان کشوری می‌تواند زمینه را برای یک انتخاب رشته اصولی فراهم آورد.

پرکاربردترین رشته‌های فنی و حرفه‌ای

هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای بخشی از مدارس معتبر زیر نظر وزارت آموزش و پرورش هستند. این هنرستان‌ها سرفصل‌های آموزشی خود را بر اساس مصوبات این وزارتخانه ارائه می‌کنند و هدف آن‌ها تربیت نیروی متخصص و ماهر برای کشور است. رشته‌های فنی و حرفه‌ای در هنرستان‌ها دارای چهار زیر گروه اصلی هستند:

1. هنر
2. خدمات و مدیریت
3. صنعت
4. کشاورزی

رشته‌های فنی و حرفه‌ای در گروه هنر

زیر گروه هنر یکی از پرطرفدارترین رشته‌های فنی و حرفه‌ای هنرستان‌های کشور است. این این گروه شامل 18 شاخه فرعی است:

• فتوگرافیک
• طراحی دوخت
• معماری‌داخلی
• صنایع دستی
• انیمیشن و پویانمایی
• تولید برنامه تلویزیونی
• گرافیک
• نقاشی
• ساز جهانی
• ساز ایرانی
• نمایش
• سینما
• نقشه‌کشی معماری
• طراحی زبان بصری
• مرمت آثار فرهنگی
• مبانی آهنگ‌سازی
• پشتیبانی صحنه
• چاپ دستی

رشته طراحی و دوخت تنها برای دختران و در هنرستان‌های دخترانه ارائه می‌شود. این رشته مخاطبان بسیاری در بین خانم‌ها دارد و توانسته است در زمینه اشتغال بسیاری را فراهم آورد.

رشته‌های فنی و حرفه‌ای گروه مدیریت و خدمات

رشته‌های این گروه به سه شاخه اصلی تقسیم می شوند:

1. گروه خدمات: ناوبری، حمل و نقل
2. بازرگانی و امور اداری: حسابداری
3. گروه بهداشت و سلامت: تربیت کودک، تربیت بدنی

قابل توجه اینکه رشته کودک‌یاری که در آن به روش‌های پرورش کودک پرداخته می‌شود تنها در هنرستان‌های دخترانه تدریس می‌شود.

رشته‌های فنی و حرفه‌ای گروه صنعت

رشته‌های گروه صنعت دارای بیشترین شاخه‌ها و رشته‌ها می‌باشد:

• برق و رایانه
  • الکتروتکنیک
  • الکترونیک
  • شبکه و نرم افزار
  • الکترونیک و مخابرات دریایی
• ماشین‌آلات
  • مکانیک موتورهای دریایی
• مواد و فرآوری
  • سرامیک
  • صنایع شیمیایی
  • صنایع نساجی
  • متالوژی
  • معدن
• مکانیک
  • مکاترونیک
  • صنایع فلزی
  • تاسیسات مکانیکی
  • مکانیک خودرو
  • ماشین ابزار
  • صنایع چوب و مبلمان
  • ابزار
•  معماری ساختمان
  • معماری

رشته‌های فنی‌و‌حرفه‌ای در گروه کشاورزی

مجموعه رشته‌های گروه کشاورزی می‌توانند برای اقتصاد ایران و اشتغال‌آفرینی روستایی بسیار کارگشا باشند. رشته‌های فنی و حرفه‌ای در این گروه عبارتند از:

• امور زراعی
• رشته امور دامی
• امور باغی
• ماشین‌های کشاورزی
• صنایع غذایی

ادامه تحصیل دانشگاهی در رشته‌های فنی و حرفه‌ای

خوشبختانه امکان ادامه تحصیل دانشگاهی برای تمامی رشته‌های فنی و حرفه‌ای وجود دارد. فارغ‌التحصیلان هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای حتی این شانس را دارند تا با رشته‌های دبیرستان‌های نظری به رقابت در کنکور سراسری بپردازد.

سخن پایانی

رشته‌های فنی و حرفه‌ای می‌توانند زمینه را برای اشتغال جوانان ایرانی فراهم آورند. البتّه به شرطی که برنامه‌ریزی لازم برای ایجاد زیرساخت‌ها شده باشد. مجمع خیرین توسعه و ترویج آموزش فنی و حرفه‌ای به عنوان یک سازمان مردم نهاد سعی کرده است تا با ایجاد ارتباط بین سازمان‌های مرتبط زمینه را برای ایجاد رشته‌های مورد نیاز در صنعت ایجاد کند. همچنین مجمع خیرین سعی دارد با فرهنگ‌سازی لازم در جامعه، اهمیّت مهارت‌آموزی را در بین جوانان و خانواده‌های آنها ترویج دهد.