با آموزش‌های فنی و حرفه‌ای: تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد

کشورهایی که قصد دارند به توسعه پایدار دست پیدا کنند، باید بر روی تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد سرمایه‌گذاری کنند. تا همین چند سال پیش برای پیشرفت کشورها، دانش بالا در نیروی انسانی می‌توانست بسیار تاثیرگذار باشد. اما با ورود تکنولوژی‌های سطح بالا در کنار دانش و مهارت‌آموزی نیز اهمیت پیدا کرده است.

کشورهای صنعتی به تجربه دریافته‌اند که برای پرورش و تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد بایستی در کنار آموزش‌های دانشگاهی (آکادمیک) به سراغ آموزش‌های فنی و حرفه‌ای هم بروند. یک نیروی انسانی زمانی می‌تواند برای یک کسب و کار ارزش‌آفرینی کند که در کنار دانش از مهارت‌های لازم برای انجام حرفه خود برخوردار باشد.

توجه به تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش

در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که به تایید شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده است به تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد توجه ویژه‌ای شده است. بر اساس این سند تا سال ۱۴۰۴ ایران باید به کشوری طراز اول در منطقه از لحاظ اقتصادی، علمی و فناوری تبدیل شود. تحقق این هدف بدون داشتن نیروهای انسانی کارآمد محقق نخواهد شد.

واقعیت این است که آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و آموزش‌های مهارتی، موتور محرکه اقتصاد، صنعت و هنر در هر جامعه‌ای هستند. اگر این موتور محرکه بتواند به‌خوبی انجام وظیفه کند وضعیت بازار کار نیز به ثبات لازم دست خواهد یافت.

نقش سازمان‌های مردم نهاد در تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد

در گذشته وظیفه تربیت نیروهای انسانی ماهر و کارآمد بر عهده دولت‌ها بود. دولت بایستی با استفاده از منابع خود به تربیت نیروی انسانی برای بخش‌های دولتی و خصوصی می‌پرداخت. متاسفانه این شیوه نتیجه‌بخشی لازم را نداشت. از سویی دیگر با رشد بخش خصوصی در ایران نیاز به نیروی انسانی ماهر افزایش پیدا کرد.

به همین دلیل سازمان‌های مردم نهاد خصوصی به این نتیجه رسیدند که برای تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد در صنایع مختلف بایستی به کمک دولت بیایند. دولت‌ها در این سال‌ها به این نتیجه مهم رسیدند که به جای انجام فعالیت‌های اجرایی در تعلیم و پرورش نیروی انسانی، بهتر است به سیاست‌گذاری کلی در این زمینه بپردازند و آموزش و پرورش منابع انسانی را به بخش خصوصی و سازمان‌های مردم نهاد واگذار کنند.

تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد از نوجوانی

فرآیند آموزش و تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد از سنین نوجوانی شروع می‌شود. نوجوانان و جوانان بایستی در مدارس و دانشگاه‌ها در کنار مباحث علمی و تئوری، مباحث عملی و مهارتی را نیز آموزش ببینند.

وجود هنرستان‌های تخصصی می‌تواند به پرورش منابع انسانی کمک کند. برای اینکه بتوان در هنرستان‌ها آموزش‌های لازم را به نوجوانان ارائه داد، بیش از هر چیزی نیاز است تا هنرجویان (معلم) متبحّر را در هنرستان‌ ها جذب کنیم.

یک هنرجو در هنرستان بایستی در کنار تحصیلات مرتبط با حرفه‌ای که می‌خواهد آموزش بدهد، از تجربیات عملی خوبی نیز برخوردار باشد تا بتواند نوجوانان را به سمت و سوی بازار کار سوق دهد.

تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد از هنرستان‌ها شروع می‌شود. بنابراین بایستی هنرستان‌های تخصصی در کشور ایجاد شده و با توجه به نیاز بازار کار به پرورش منابع انسانی در صنایع مختلف بپردازند.

اهمیت جمع‌آوری اطلاعات از بازار کار

تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد زمانی محقق خواهد شد که دولت و سازمان‌های خصوصی، اطلاعات کاملی را از نیازهای بازار و صنایع مختلف داشته باشند. متاسفانه در سالیان گذشته شاهد این بودیم که بسیاری از آموزش‌های مهارتی با توجه به نیاز بازار کار انجام نشده‌اند. خود این مسئله موجب شده است تا جوانان پس از فارغ‌التحصیلی از هنرستان‌های صنعتی نتوانند به سادگی وارد بازار کار شوند.

از طرفی دیگر، ضعف آموزش‌های مهارتی در تربیت نیروی انسانی نیز مشهود است. بسیاری از فارغ‌التحصیلان هنرستان‌های کشور زمانی که وارد بازار کار می‌شوند از مهارت‌های مورد نیاز صنایع برخوردار نیستند. این واقعیت نشان می دهد که نیاز است تا در سرفصل‌های آموزشی-مهارتی در هنرستان‌های کشور بازنگری اساسی صورت پذیرد.

جذب مدرسین با تجربه از بازار کار برای مراکز آموزش‌های مهارتی می‌تواند کمک شایان‌توجهی در بهبود کیفیت مهارت‌آموزی و اشتغال جوانان داشته باشد.

توجه به کارآفرینی و خوداشتغالی در تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد

در گذشته‌های نه چندان دور، دولت و سازمان‌های شبه‌دولتی وظیفه استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی آموزش دیده را برعهده داشتند. اما با تغییرات هرم سنی در ایران و همچنین رشد تکنولوژی‌های سطح بالا، شاهد این هستیم که دیگر ظرفیت لازم برای استخدام‌های دولتی وجود ندارد.

به همین دلیل ضروری است تا در تربیت نیروی انسانی ماهر به آن‌ها آموزش‌های لازم در زمینه کارآفرینی و خود اشتغالی داده شود.

نیروی انسانی زمانی می‌تواند در یک سازمان مثمرثمر واقع شود که به مهارت‌های نرمی هم‌چون رهبری و کار تیمی، همکاری، ارتباطات موثر و… نیز مسلط باشد. به همین دلیل در آموزش‌های فنی و حرفه‌ای بایستی به دنبال ارائه یک پکیج جامع برای تربیت نیروی ماهر و البته کار آفرین بود.

نقش ارتباط مراکز آموزشی با صنایع

یکی از موضوعات مهمی که در ایران هیچ‌گاه به آن توجه نشده است، ارتباط مراکز آموزشی (هنرستان‌ها و دانشگاه‌ها) با صنایع بوده است. برای اینکه تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد به صورت هدفمند انجام پذیرد، بایستی مراکز آموزشی ارتباط مستقیم و مستمری با صنایع داشته باشند تا بتوانند از نیازهای آن‌ها به منابع‌انسانی آگاه شوند. این آگاهی می‌تواند در تربیت نیروی انسانی کارآمد، موثر باشد. صنایع نیز می‌توانند با مشارکت در آموزش‌های مهارتی جوانان، نقش مهمی را در آماده‌سازی آن‌ها برای ورود به بازار کار بر عهده گیرند.

انتخاب رشته اشتباه در دانشگاه یکی از مهمترین عوامل بیکاری جوانان در سالیان اخیر است. به همین دلیل بایستی به استعدادیابی و هدایت تحصیلی توجه ویژه‌ای داشت.

نیازهای بومی در آموزش‌های فنی و حرفه‌ای

یکی از نکاتی که در تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد باید مورد توجه مسئولان و سیاست‌گذاران قرار گیرد، نیازهای بومی در منطقه است. به‌عنوان مثال در شهری که دارای چندین معدن است، آموزش به تکنسین‌های معدن ضروری است. اما در منطقه‌ای که فاقد چنین معادنی است، دلیلی بر ایجاد چنین رشته‌های مهارتی وجود ندارد. البته اگر ارتباط صنایع با واحدهای آموزشی به‌خوبی برقرار شود تا حدود زیادی می‌توان به شناسایی این نیازها و فرصت‌ها پرداخت.

کلام آخر

تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد یک فعالیت درازمدت است که نتیجه آن را میتوان در پنج سال آینده مشاهده کرد. برای تربیت چنین نیرویی باید دولت و سازمان‌های خصوصی با یکدیگر مشارکت کنند. نیروی انسانی ماهر می‌تواند مولد باشد و نقش مهمی در رشد و توسعه اقتصاد کشور و همچنین راهبری صنایع مختلف را برعهده گیرد.